Με τον όρο “hostile architecture” εννοούμε διάφορα σχεδιαστικά στοιχεία δημόσιων κτιρίων και χώρων που έχουν σκοπό να σταματήσουν την ανεπιθύμητη συμπεριφορά, όπως η πολύωρη παραμονή ή ο ύπνος σε εξωτερικό χώρο, καθιστώντας μια τέτοια συμπεριφορά δύσκολη και άβολη.
Η πολιτική αυτή έχει διπλό στόχο. Αρχικά, την μείωση των απορριμμάτων στους δημόσιους χώρους, το οποίο το πετυχαίνει μειώνοντας έμμεσα τις μεγάλες και πολύωρες συγκεντρώσεις. Σκοπεύει επίσης στην μείωση των ποσοστών εγκληματικότητας και στην προστασία ευάλωτων κοινωνικών ομάδων, όπως τα παιδιά και οι γυναίκες. Αυτό το καταφέρνει κρατώντας άστεγα άτομα έξω από την περιοχή. Σύμφωνα με αυτή την λογική, εάν ουσιαστικά τους στερηθεί το δικαίωμα να υπάρχουν σε μια περιοχή, αυτή θα γίνει πιο ασφαλής.
Στην πραγματικότητα, δεν λύνει ούτε το πρόβλημα της εγκληματικότητας αλλά ούτε και μειώνει τον πληθυσμό των άστεγων ατόμων -απλά τους κρύβει από τα μάτια των κατοίκων της περιοχής. Δεν δίνεται καμία προσπάθεια στην επανένταξη αυτής της ομάδας ατόμων στην κοινωνία, αντίθετα επιχειρείται η εξαφάνισή της.
Ένα από τα πιο συνηθισμένα παραδείγματα της λογικής αυτής είναι τα παγκάκια με μπράτσα. Με πρόσχημα την άνεση, το καθιστά αδύνατο να ξαπλώσει κάποιος στο παγκάκι, άρα και να κοιμηθεί εκεί.
Φωτογραφία: Shuttershock
Πιο καμουφλαρισμένη μορφή της ίδιας λογικής είναι τα παγκάκια με κενά, καμπύλες, κλίσεις αλλά και τα βαθμιδωτά καθίσματα μεγαλύτερης κλίμακας που βρίσκονται συνήθως σε πάρκα. Δίνοντας με αυτό τον τρόπο ομορφιά και χαρακτήρα στην περιοχή, δεν μπορεί κάποιος να κάθεται εκεί πάνω από λίγη ώρα- και σίγουρα δεν μπορεί να ξαπλώσει ή να κοιμηθεί.
Camden Benches, Λονδίνο. Από Sam Jacob Παγκάκια στο Τόκιο, Ιαπωνία. Από Yumiko Hayakawa
Μια συχνή μορφή του φαινομένου αυτού είναι οι «πρόκες» στο πεζοδρόμιο. Συνήθως τοποθετούνται μπροστά στις εισόδους των καταστημάτων, ή σε σημεία που είναι πιθανό να μαζευτούν πολλοί άστεγοι άνθρωποι. Ξεκάθαρο παράδειγμα είναι οι οδικές γέφυρες, οι οποίες προσφέρουν καταφύγιο από τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες του χειμώνα αλλά και από την ανυπόφορη ζέστη του καλοκαιριού.
Μάλιστα, πολλές φορές οι πρόκες αυτές είναι κρυφές. Δηλαδή, βυθίζονται στο έδαφος την ημέρα, όπου ο κόσμος κυκλοφορεί, και την νύχτα ανυψώνονται έτσι ώστε να αποτρέψουν κάποιον από το να κοιμηθεί εκεί. Έτσι, το εκάστοτε κατάστημα το πρωί διατηρεί την εικόνα του «φιλική», και το βράδυ αυτό αλλάζει.
Τσιμεντένιες πρόκες κάτω από δρόμο Μεταλλικές πρόκες σε υπερυψωμένη είσοδο καταστήματος. Από Kent στην Guangzhou, Κίνα. Από Imaginechina/REX Williams/Flickr
Στην ίδια λογική αλλά με πιο στιλιζαρισμένο ύφος, τέτοιες κατασκευές αντί για πρόκες γίνονται με μπάρες, με μικρά υψώματα, ή με κάποια άλλη παρέμβαση που θεωρείται εικαστική, αλλά ο στόχος παραμένει ίδιος.
‘Γλυπτό’ στο Βανκούβερ, Καναδάς. Από Dan Toulgoet
Μια από τις τεχνικές που χρησιμοποιούνται, την οποία καταλαβαίνουμε πολλές φορές και ως πεζοί, είναι τα κενά ανάμεσα στις τέντες των καταστημάτων και του τοίχου. Φαίνεται σαν κατασκευαστικό λάθος, αλλά στην πραγματικότητα αυτό σημαίνει ότι όταν βρέχει, κάποιος άστεγος άνθρωπος δεν θα μπορέσει να βρει καταφύγιο κάτω από την τέντα του εκάστοτε καταστήματος το βράδυ για να προστατευτεί από τις καιρικές συνθήκες.
Όλα αυτά δεν είναι όσο μακριά μπορεί να νομίζουμε. Χαρακτηριστικά παραδείγματα που όλοι έχουμε δει γύρω μας αλλά ίσως να μην έχουμε προσέξει είναι οι καινούριες στάσεις λεωφορείων που εγκαθιστούνται τα τελευταία χρόνια. Πρόκειται για σκέτα υπόστεγα, ή για κατασκευές με ένα δύσχρηστο παγκάκι, ακόμα και αν θέλει κανείς απλά να κάτσει όσο περιμένει το λεωφορείο.
Στάση Υδραγωγείο, Θεσσαλονίκη Στάση αστικού λεωφορείου,
Θεσσαλονίκη
Η εξέλιξη αυτών του τύπου κατασκευών είναι κάτι που απειλεί όλους μας. Οι πόλεις έτσι γίνονται δύσβατες για ηλικιωμένους, για έγκυες γυναίκες και για άτομα με ειδικές ανάγκες, οι οποίοι μπορεί ανά πάσα στιγμή να χρειαστούν ένα μέρος να ξεκουραστούν ή να ξαπλώσουν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Πρόκειται, τελικά, για μια διαμάχη μεταξύ της υποστήριξης των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων και της αποκοπής τους από την κοινωνία.
Πηγές
A. 10 of the most inhumane hostile architecture examples (2023) Arch2O.com. Available at: https://www.arch2o.com/10-inhumane-hostile-architecture-examples/ (Accessed: 29 August 2023).
B. Brennecke, T. (2023) Anti-anti hostile architecture: Simple ways for inclusive design, Parametric Architecture. Available at: https://parametric-architecture.com/anti-anti-hostile-architecture-simple-ways-for-inclusive-design/ (Accessed: 01 September 2023).
Γ. Hostile architecture definition & meaning (no date) Dictionary.com. Available at: https://www.dictionary.com/browse/hostile-architecture (Accessed: 28 August 2023).
Δ. Hu, W. (2019) ‘hostile architecture’: How public spaces keep the public out, The New York Times. Available at: https://www.nytimes.com/2019/11/08/nyregion/hostile-architecture-nyc.html (Accessed: 01 September 2023).
Ε. Suliman, A. (2018a) Public hits back at ‘hostile architecture’ in European cities, Reuters. Available at: https://www.reuters.com/article/us-europe-cities-homelessness-idUSKCN1M419S (Accessed: 01 September 2023).
Comments