The Old Firm: Χωράνε 150 χρόνια Kοινωνικών Zυμώσεων σε 90 λεπτά;

Κάποια πρωινά στη Γλασκώβη δεν είναι συνηθισμένα. Περπατάς σε άδειους δρόμους, βλέπεις όλα τα μαγαζιά κλειστά και υπάρχει μία ησυχία που σπάνια συναντάς σε ένα τόσο μεγάλο αστικό κέντρο. Ή τουλάχιστον αυτή η εικόνα παρατηρείται στο μεγαλύτερο μέρος της πόλης, γιατί εκείνα τα πρωινά όλη η πόλη είναι συγκεντρωμένη είτε στις pub είτε στο γήπεδο που φιλοξενεί εκείνη την ημέρα ένα από τα πιο παραδοσιακά και διάσημα derby στην Ευρώπη, το “OLD FIRM”. Η αντιπαλότητα μεταξύ των Celtic και Rangers είναι ευρέως γνωστή, αλλά το υπόβαθρο της είναι πολύ πιο περίπλοκο και βαθύ από όσο κανείς θα μπορούσε να φανταστεί.

Ας πάρουμε, λοιπόν, τα πράγματα από την αρχή. Μέχρι τον 16ο αιώνα η κυρίαρχη εκκλησία στην Σκωτία ήταν η Καθολική. Τον 16ο αιώνα συνέβη η Μεταρρύθμιση της Σκωτίας, μία κομβική για την ιστορία της χώρας θρησκευτική και πολιτική κίνηση, επακόλουθο της γενικότερης στροφής της Ευρώπης προς τις προτεσταντικές ιδέες. Ο στόχος ήταν η απεμπλοκή της σκωτσέζικης εκκλησίας από τον Πάπα και η εγκαθίδρυση του Πρεσβυτεριανισμού, της μορφής δηλαδή του προτεσταντισμού που επικρατεί στη Σκωτία.

Τον 19ο αιώνα η Σκωτία δέχεται πλήθος μεταναστών από την γειτονική Ιρλανδία. Η Ιρλανδία είχε χτυπηθεί από τον «λιμό της πατάτας». Η πατάτα ήταν το βασικό διατροφικό στοιχείο για τους Ιρλανδούς, ειδικά όσους άνηκαν στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα, με αποτέλεσμα αυτή η καταστροφή στις σοδειές να οδηγήσει σε μείωση του Ιρλανδικού πληθυσμού κατά 25%. Πολλοί πέθαναν, ενώ οι υπόλοιποι μετανάστευσαν κατά κύριο λόγο στη Σκωτία. Οι Ιρλανδοί θεώρησαν ότι η Μεγάλη Βρετανία, η οποία τους διοικούσε, έδειξε αδιαφορία και έπαιξε κομβικό ρόλο στην έκταση της καταστροφής, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί απέχθεια προς τους Βρετανούς.

Ταυτόχρονα, στη Σκωτία ήρθε ένα δεύτερο κύμα καθολικισμού, λόγω των Ιρλανδών μεταναστών και άρχισε να αναπτύσσεται έντονα ο σεχταρισμός, το μίσος δηλαδή ανάμεσα στις δύο εκκλησίες. Στη Γλασκώβη, όπου είχαν μεταναστεύσει οι περισσότεροι Ιρλανδοί, ο ανταγωνισμός για εργασία μεταξύ των καθολικών Ιρλανδών και των προτεσταντών Σκοτσέζων είχε αρχίσει να λαμβάνει πολύ μεγάλες διαστάσεις, καθώς οι Ιρλανδοί δέχονταν να δουλέψουν περισσότερες ώρες για λιγότερα χρήματα, ώστε να επιβιώσουν, κάτι που δεν άρεσε καθόλου στους Σκοτσέζους που έβλεπαν θέσεις εργασίας να χάνονται. Έτσι, ξεκίνησε να εφαρμόζεται ένα ακραίο μέτρο σε πολλές επιχειρήσεις της Γλασκώβης: η πολιτική του να προσλαμβάνουν μόνο Προτεστάντες. Η Rangers ήταν από τους πρώτους που εφάρμοσαν αυτό το μέτρο και από τους τελευταίους που το κατήργησαν. Το κράτησαν μέχρι το 1989, όταν υπέγραψαν τον Mo Johnston, καθολικό στο θρήσκευμα, πρώην παίκτη της Celtic.

Οι Ιρλανδοί, λοιπόν, δεν συνάντησαν αυτό που περίμεναν στη Γλασκώβη. Βρίσκονταν σε μία βιομηχανική περιοχή, στην οποία απαρνούνταν τη θρησκεία τους, τους απαγόρευαν να βρουν δουλειά και γενικότερα έκαναν ό,τι μπορούσαν για να τους δυσκολέψουν τη ζωή. Οι συνθήκες ζωής γίνονταν όλο και χειρότερες για τους Καθολικούς της Γλασκώβης. Οι ηγέτες της Καθολικής Κοινότητας ήθελαν να βρουν τρόπο να αλλάξουν τις ζωές αυτών των ανθρώπων και βρήκαν τον σωτήρα τους στο ποδόσφαιρο. Έτσι, το 1888 ιδρύθηκε η Celtic Football Club με σκοπό αφενός να μαζέψει χρήματα για τους καθολικούς που τα είχαν ανάγκη, αφετέρου να λειτουργήσει ως ο φάρος που θα διατηρήσει το ενδιαφέρον στις ζωές των καθολικών και θα τους κρατήσει κοντά στη θρησκεία.

Η Celtic, ωστόσο, γρήγορα απώλεσε το θρησκευτικό της profile και έγινε υπερδύναμη στο σκωτσέζικο ποδόσφαιρο. Ταυτόχρονα, οι καθολικοί είχαν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος στον τομέα της ναυπηγίας, ο οποίος παραδοσιακά άνηκε στους προτεστάντες, οι οποίοι βλέποντας τους καθολικούς να προοδεύουν κοινωνικά και την ομάδα σύμβολο τους να γίνεται όλο και μεγαλύτερη, ήταν εξαγριωμένοι. Ψάχνοντας τρόπο να εναντιωθούν στους καθολικούς στράφηκαν και αυτοί στο ποδόσφαιρο. Η Rangers ως η έτερη μεγάλη ομάδα της Γλασκώβης έμοιαζε ο μοναδικός τρόπος οι προτεστάντες να ανακόψουν την ανοδική πορεία των καθολικών. Έτσι, άρχισαν να την υποστηρίζουν δυναμικά. Οι οπαδοί της Rangers ήταν προτεστάντες, συντηρητικοί, υπέρ της Μεγάλης Βρετανίας, ενώ οι οπαδοί των Celtic καθολικοί, με πιο αριστερές πολιτικές ιδεολογίες , εμπνευσμένοι από τα ιδεώδη του Ιρλανδικού Ρεπουμπλικανισμού και αντίθετοι στην κυριαρχία της Μεγάλης Βρετανίας την οποία θεωρούσαν υπεύθυνη για την μεγάλη καταστροφή που υπέστη η χώρα τους.

www.scotsman.com, The Old Firm story: How sectarianism came to define a derby, 1/6/2016

Τα χρώματα που επιλέχθηκαν για την φανέλα της Celtic ήταν το πράσινο και το λευκό, ενώ στο σήμα υπάρχει ένα τριφύλλι για να διατηρηθεί η ιρλανδική ταυτότητα της ομάδας. Τα χρώματα της Rangers είναι το μπλε, το κόκκινο και το λευκό, τα χρώματα δηλαδή της σημαίας της Μεγάλης Βρετανίας, ή Union Jack, όπως ονομάζεται.

Αυτό το derby κράτησε ζωντανό τον σεχταρισμό στη Γλασκώβη. Στην αρχή η πολιτική-θρησκευτική χροιά του ήταν καλά κρυμμένη στα παρασκήνια δυναμικών ποδοσφαιρικών αγώνων. Ώσπου το 1963 δολοφονήθηκε ο Αμερικανός πρόεδρος John F. Kennedy, ο οποίος ήταν καθολικός. Για να τιμήσουν την μνήμη του οι οπαδοί των Celtic θέλησαν να κρατήσουν ενός λεπτού σιγή, αλλά κατά τη διάρκεια αυτής οι οπαδοί της Rangers γιούχαραν έντονα. Εκείνη τη στιγμή το derby φανέρωσε το, όχι και τόσο καλά κρυμμένο, πραγματικό πρόσωπο του. Στα επόμενα χρόνια οι συγκρούσεις μεταξύ των οπαδών των δύο ομάδων ήταν σφοδρές και υπήρξαν φορές που η πόλη έμοιαζε εμπόλεμη ζώνη. Ανήμερα του αγώνα και την προηγούμενη έχει παρατηρηθεί εννιαπλασιασμός των περιστατικών βίας στην πόλη. Δυστυχώς αυτές οι μάχες έχουν στοιχίσει και ανθρώπινες ζωές.

Το αποκορύφωμα της πολιτικής χροιάς του derby, ωστόσο, ήταν πρόσφατο, συγκεκριμένα μετά τον θάνατο της βασίλισσας Ελισσάβετ. Όλες οι ομάδες του Ηνωμένου Βασιλείου είχαν αποφασίσει να κάνουν ασπρόμαυρο το σήμα τους στα social media, εκτός φυσικά από την Celtic. Επίσης, είχε αποφασιστεί ότι σε όλα τα παιχνίδια του Ηνωμένου Βασιλείου θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή. Οι οπαδοί της Celtic όμως είχαν άλλες ιδέες, οπότε στο εντός έδρας παιχνίδι τους κατά τη διάρκεια της σιγής, τραγούδησαν ένα σύνθημα που έλεγε “LIZZY IS IN A BOX”. Την επόμενη αγωνιστική, η Celtic έπαιζε εκτός έδρας. Η ομοσπονδία είχε αποφασίσει ότι για να μην ακούγονται τα γιουχαρίσματα ή τα προσβλητικά συνθήματα των οπαδών της Celtic, αντί για ενός λεπτού σιγή θα υπάρξει χειροκρότημα για ένα λεπτό. Οι οπαδοί της Celtic μόλις έμαθαν ότι θα συνέβαινε αυτό ετοίμασαν ένα πανό που έγραφε «όποιος μισεί τη βασιλική οικογένεια να χειροκροτήσει» και το σήκωσαν μόλις ξεκίνησε το χειροκρότημα, φόρος τιμής στη Βασίλισσα Ελισσάβετ. Με αυτόν τον ιδιαίτερο τύπο humor θέλησαν να δείξουν για ακόμα μία φορά τα συναισθήματα τους για τη Μεγάλη Βρετανία και να αναδείξουν με γλαφυρό τρόπο την πραγματική φύση του “THE OLD FIRM”.

www.scottishdailyexpress.co.uk, 'Offensive' Queen banner in Celtic end at Old Firm clash to be probed by Police Scotland, 2/5/2024, Image: SNS Group

Όταν έχει derby στη Γλασκώβη τα πάντα αδειάζουν εκτός από τις pub και το γήπεδο που θα γίνει ο αγώνας. Η αστυνόμευση στην πόλη είναι πολύ αυστηρή. Τα old firm γίνονται στις 12:30μμ και οι pub ανοίγουν εκείνη την μέρα, βάσει νομοθεσίας, στις 12:00μμ για να μειωθεί όσο γίνεται η κατανάλωση αλκοόλ και να αποφευχθούν συμπλοκές. Βάσει προσωπικής εμπειρίας, βέβαια, οι 2,5 ώρες που μεσολαβούν από το άνοιγμα των pub μέχρι να λήξει ο αγώνας είναι αρκετές για να πιουν οι Σκωτσέζοι την ποσότητα αλκοόλ που επιθυμούν. Οι μπύρες ρέουν άφθονες, το πάθος περισσεύει και το αποτέλεσμα ενός μόνο αγώνα είναι αρκετό για να καθορίσει τη ζωή ολόκληρης της πόλης για τουλάχιστον μία εβδομάδα.

Για κάποιους το derby της Γλασκώβης διατηρεί ζωντανό τον σεχταρισμό στη χώρα και αποτελεί μία κοινωνική παθογένεια. Για άλλους, αυτό το derby είναι απλώς η αφορμή που αναδεικνύει ένα άλυτο πρόβλημα του Σκωτσέζικου λαού. Για κάποιους είναι απλά ένα παιχνίδι. Για άλλους αυτές οι ομάδες είναι ο μόνος τρόπος να κρατήσουν την ταυτότητα τους, να μείνουν ακέραιοι στα πιστεύω τους, στις αξίες και στις αρχές τους. Για τους ποδοσφαιρόφιλους το μόνο σίγουρο είναι ότι αυτό το derby χαρίζει μοναδικούς αγώνες, με πολλά goal, μάχες σώμα με σώμα, πάθος και ένταση. Μέσα στις 4 γραμμές που σχηματίζει ο ασβέστης, για 90 λεπτά κάποιες φορές τον χρόνο υπάρχει ο παλμός 150 ετών κοινωνικών ζυμώσεων, αδικιών και αναταράξεων, ο παλμός πολιτικών και θρησκευτικών πιστεύω.

Για την ιστορία η Rangers έχει κερδίσει 55 πρωταθλήματα και 34 κύπελλα Σκωτίας, ενώ η Celtic 54 πρωταθλήματα και 42 κύπελλα Σκωτίας. Οι δύο ομάδες έχουν αναμετρηθεί 445 φορές από τις οποίες τις 171 έχει κερδίσει η Rangers, τις 170 η Celtic και τις 104 έχουν έρθει ισοπαλία. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι μιλάμε για το απόλυτο derby!