Under the Flags, the Sun: Η δικτατορία στην Παραγουάη μέσα σε μιάμιση ώρα

120 ώρες αρχειακού υλικού συμπυκνωμένες σε ένα σύντομο, αλλά πανίσχυρο ντοκιμαντέρ.

Παραγουάη, 1954. Ένα πελώριο άγαλμα του δικτάτορα λοχαγού Αλφρέντο Στρέσνερ απλώνει την σκιά του στο κέντρο της Ασουνσιόν. Fast forward στο σήμερα: στο ίδιο σημείο στέκονται εμβληματικά μονάχα τα παπούτσια του σιδερένιου αγάλματος, σαν υπενθύμιση των βίαιων χρόνων όπου ο ίδιος βρισκόταν στην εξουσία.

120 ώρες αρχειακού υλικού διεθνώς. Αυτό μονάχα παρέμεινε από τα 35 χρόνια δικτατορίας του Στρέσνερ στην μικρή χώρα της Παραγουάης. Δύσκολα ξεγράφεις την μνήμη μιας τέτοιας δικτατορίας– ωστόσο το καθεστώς επιχείρησε να κάνει ακριβώς αυτό. Η μακροβιότερη χούντα της Λατινικής Αμερικής διήρκησε σχεδόν τέσσερις δεκαετίες και το ανελέητο καθεστώς ήταν γνωστό σε ολόκληρη την υφήλιο. Ωστόσο, μετά την πτώση του, σχεδόν όλο το αρχειακό υλικό στην Παραγουάη καταστράφηκε, σαν να μην έγινε ποτέ – ο αντίκτυπος του, όμως, παραμένει αισθητός. Στο πρώτο του ντοκιμαντέρ «Under the Flags, the Sun» ο Juanjo Pereira αναβιώνει στην οθόνη το αίσθημα αυτής της μαύρης ιστορικής περιόδου για τον παραγουανό λαό σε μόλις μιάμιση ώρα, έχοντας συγκεντρώσει σπάνια αρχεία και συνεντεύξεις από ολόκληρο τον κόσμο που μας αποκαλύπτουν τις μηχανορραφίες της δικτατορίας.

Η ταινία είναι ένα οπτικοακουστικό ταξίδι στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα που επιστρέφει ξανά στο σήμερα, όπου οι απόγονοι των ηγετών του καθεστώτος ακόμη κυβερνούν στην Παραγουάη. «Μπορεί να μην έζησα εκείνα τα χρόνια, αλλά τα γεγονότα μου είναι ακόμα αισθητά» δηλώνει ο σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, Juanjo Pereira.  Το προπαγανδιστικό υλικό της εποχής, κατασκευασμένο με μαεστρία να αναδείξει την απολυταρχία, είναι μονάχα ένα θραύσμα όσων απεικονίζονται. Τα ντοκουμέντα που χρησιμοποίησε ο Pereira αναδεικνύουν την βαθύτερη, πολύ πιο διεστραμμένη έκφραση της χούντας του Στρέσνερ και του κόμματος του, το οποίο λειτουργούσε γύρω του σαν «cult».

Το «Κόκκινο Κόμμα» (“Partido Colorado” στα ισπανικά) ήταν, και παραμένει, το πιο ισχυρό κόμμα στην Παραγουάη, με τις συντηρητικές και ακραίες πολιτικές του να έχουν επιφέρει μακρά επιβράδυνση στην πρόοδο της χώρας. Δεν διέφερε και πολύ από το ΕΠΕΝ που εμείς γνωρίζουμε από την χούντα στην Ελλάδα. Εξάλλου, ο Στρέσνερ αποτέλεσε είδωλο και παράδειγμα για άλλους δικτάτορες, μέσα σε αυτούς και ο Γεώργιος Παπαδόπουλος.  Το «Κόκκινο Κόμμα» ήταν αυτό που συνέβαλε στην επίσπευση του πραξικοπήματος του Στρέσνερ το 1954 και κατείχε κεντρικό ρόλο στους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς της κυβέρνησης.

Σκηνή: ο Στρέσνερ κάνει τουρ στην Λατινική Αμερική, διατυμπανίζοντας την ευτυχία και ευημερία των Παραγουανών- Cut. Στην επόμενη σκηνή, ένας αγρότης φυλακίζεται για ανταρσία και καταδικάζεται σε θάνατο. Το ντοκιμαντέρ είναι πλούσιο σε τέτοιου είδους οπτικοακουστικές αντιθέσεις, με την αφήγηση να γίνεται σχεδόν κωμική όσο εξιστορούνται τα τραγικά βασανιστήρια, οι φυλακίσεις και οι διωγμοί. Καταδεικνύει πόσο το καθεστώς ξεπερνούσε την γελοιότητα και γινόταν επικίνδυνο – ακόμη και για τα ίδια του τα μέλη. Μας δείχνει ταυτόχρονα, όμως, πως ένα ολόκληρο αντιστασιακό κίνημα ξεκίνησε από την ύπαιθρο, κυρίως από τους αγρότες και τους ιθαγενείς Guarani, και κατάφερε να λάβει υποστήριξη από όλο τον κόσμο. Παρόλα αυτά, φάνηκε να μην είναι αρκετό. Ο μοναδικός λόγος που ο Στρέσνερ έπεσε από την προεδρία είναι γιατί του την πήραν με άλλο ένα πραξικόπημα – σίγουρα ειρωνικό. Πιο ειρωνικό δε, από τον ίδιο του τον γαμπρό και συμβουλευτή. Ο ίδιος δεν καταδικάστηκε ποτέ, ούτε έλαβε χώρα κανένα δικαστήριο. Πέθανε μόνος του μετά από λίγα χρόνια στην βίλα του στην Βραζιλία. «Σε μια αγροτική χώρα όπου ο φόβος αποσιωπά τις φωνές - για απώλεια γης, βιοπορισμού ή ασφάλειας - η Παραγουάη παραμένει απομονωμένη στον περιφερειακό Τύπο, οι άνθρωποι της σιωπούν μια ζοφερή σιωπή. Σε αντίθεση με τους γείτονές της στη Λατινική Αμερική, η Παραγουάη δεν ασχολήθηκε ποτέ πραγματικά με άσκηση μνήμης μετά την πτώση της τελευταίας δικτατορίας της. Οι σιωπές εδώ είναι βαθιές», προσθέτει ο δημιουργός της ταινίας, με σκέψεις όχι και τόσο αισιόδοξες για το μέλλον.

Η ταινία είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα ντοκιμαντέρ της χρονιάς, με διακρίσεις στο φεστιβάλ Βερολίνου, Βενετίας και Θεσσαλονίκης. Αυτή τη στιγμή είναι το μοναδικό ντοκιμαντέρ που δημιουργήθηκε με αμιγώς δημοσιογραφικό υλικό για την συνταγματική χούντα της Παραγουάης.

Το «Under the Flags, the Sun» δημιουργήθηκε από την Ivana Urízar για τους Cine Mío, Paula Zyngierman και Leandro Listorti για το MaravillaCine, την Gabriela Sabaté για τη Sabaté Films και τον Pereira. Ήταν συμπαραγωγή της Bird Street Production και της Lardux Films. Η Welt Film είναι συνεργάτης παραγωγός.