Τα γεγονότα μας καθορίζουν ή εμείς αυτά; Η ηθική ή η επιθυμία είναι ανώτερες αξίες και είναι εφικτή μια οικουμενική διάκριση αυτών των εννοιών; Πόσο καλά ξέρουμε τον εαυτό μας και πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του ανθρώπινου περιγύρου μας; Πόσο καθοριστικά είναι τα παιδικά μας χρόνια και τραύματα; Αρκεί μόνο η σεξουαλική απελευθέρωση ή ισχύει η θέση του Φουκώ πώς νομίζεις ότι αντιδράς στην εξουσία προασπίζοντας το σεξ, όταν στην πραγματικότητα αγωνίζεσαι απόλυτα με τους όρους που έχει επιβάλει η εξουσία. Τι καθορίζει ποια πλευρά του εαυτού μας θα δείξουμε στους άλλους ανθρώπους και πόσο περνάει από το χέρι μας αυτό, είναι κάτι που συνειδητοποιούμε; Είναι δυνατόν το οιδιπόδειο σύμπλεγμα να μεταβιβαστεί από την μάνα στην αδερφή μας; Πόσο καταλυτική είναι μια χρονιά για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς μας;
Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα τα οποία ξεπρόβαλαν από το μυαλό μου τις στιγμές που τελείωσα το διάβασμα του Αόρατου, του Πωλ Όστερ, ενός εκ των ποιοτικότερων συγγραφέων στην παγκόσμια λογοτεχνία εδώ και κοντά μισό αιώνα. Ένα μυθιστόρημα που μου κράτησε συντροφιά και με ταξίδεψε στο χρόνο, από το 2007 μέχρι την ταραχώδη δεκαετία του '60 (έχει υπάρξει άραγε δεκαετία μη ταραχώδης;) και πιο συγκεκριμένα το 1967. Και στο χώρο, από την Αμερική στο Παρίσι, και από εκεί σε ένα νησί, την Καραϊβική. Το ζήτημα του βιβλίου είναι διττό, αφενός η δικαιοσύνη την οποία υπερασπίζεται ο κεντρικός ήρωας Άνταμ Γουόκερ από μικρό παιδί, αλλά ιδιαίτερα μετά το 1967, μια χρονιά ορόσημο για τον ίδιο, αφετέρου, το σεξ και τη σεξουαλική επιθυμία, τα όρια αν υπάρχουν και η επίδρασή της στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ανθρώπου.
Το βιβλίο αφηγείται την ιστορία του Άνταμ Γουόκερ ενός εικοσάχρονου φοιτητή του Columbia, μεσοαστικής οικογένειας, με το φόβο της μελλοντικής στρατολόγησης για τον πόλεμο στο Βιετνάμ και τη φιλοδοξία να γίνει ποιητής. Έκδηλα τα στοιχεία αυτοβιογραφίας, καθώς ο πρωταγωνιστής έχει την ίδια ηλικία του συγγραφέα εκείνη την χρονιά και σπουδάζει στο ίδιο Πανεπιστήμιο, το Columbia. Το βιβλίο διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη, ξεκινώντας με την άνοιξη του 1967: Ο Γουόκερ θα γνωρίσει σε φοιτητικό πάρτι ένα ιδιόμορφο ζευγάρι, τον Ρούντολφ Μπορν, έναν οξυδερκή και αινιγματικό καθηγητή διεθνών σχέσεων και τη Μαργκώ, μια ελκυστική και εξίσου αινιγματική γυναίκα.
Οι προσωπικότητες του ζευγαριού χρίζουν ενός μικρού σχολιασμού, λόγω της ιδιαιτερότητάς τους και της έντονης επίδρασης στον Άνταμ Γουόκερ.
Ο Ρούντολφ Μπορν, τον οποίο αν κάτι τον χαρακτήριζε ήταν οι έντονες εκρήξεις του και το γεγονός πως «δείχνει να απολαμβάνει τον θυμό του». Ένας άνθρωπος με υψηλή αίσθηση του χιούμορ, έξυπνος, με στιγμές καλοσύνης και έντονα κυνικός, βαθιά πεπεισμένος πως ο κόσμος είναι σκληρός και δεν αλλάζει, γιατί όπως υποστηρίζει «Η δύναμη είναι η μοναδική σταθερά, και ο νόμος της ζωής είναι να σκοτώσεις για να μην σκοτωθείς, είτε να κυριαρχήσεις είτε να γίνεις θύμα στην τερατώδη ωμότητα των άλλων». Μια κοσμοαντίληψη πολύ κοντά στην θεωρία του Τόμας Χομπς για την φυσική κατάσταση του ανθρώπου και «τον πόλεμο όλων εναντίον όλων».
Από την άλλη μεριά, η Μαργκό είναι μια γυναίκα μελαγχολική και δυναμική, η οποία παλεύει να βρει μια θέση στην κοινωνία της δεκαετίας του 1960, μέσα από μια πάρα πολύ πλούσια οικογένεια, της οποίας την χλιδή απεχθάνεται. Απελευθερωμένη ως προς το σεξ και ανήσυχο πνεύμα, με το σεξ να παίζει πρωταρχικό ρόλο στη ζωή της, αλλά ενδεχομένως, όπως φαίνεται στην πορεία να μην είναι αρκετό. Στο πρόσωπό της ενσαρκώνεται η διαδικασία χειραφέτησης της γυναίκας, η οποία όμως ακόμη είχε αρκετά βήματα να πραγματοποιήσει.
Η γνωριμία με το ζευγάρι θα τον οδηγήσει σε μια περιπέτεια αρχικά ερωτική και στη συνέχεια άτυπης απονομής δικαιοσύνης. Μια περιπέτεια καθοριστική για το υπόλοιπο της ζωής του, με μια στυγνή δολοφονία που κλόνισε τη σχέση του με τον Μπορν, αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό. Έτσι, οδηγούμαστε στο δεύτερο μέρος, στο καλοκαίρι του 1967: Ο Γουόκερ συγκατοικεί με την αδερφή του, την Γκουίν, μια σοβαρή και εξαιρετικά ελκυστική γυναίκα, η οποία ήρθε στην ΝΥ για μεταπτυχιακό. Ο πολύ ισχυρός δεσμός που έχουν αναπτύξει τα δύο αδέρφια από όταν ήταν μικρά παιδιά, για διάφορους λόγους, σε συνδυασμό με μια ερωτική έλξη, θα οδηγήσουν τον Γουόκερ σε μια νέα ερωτική περιπέτεια με ημερομηνία λήξης το τέλος του καλοκαιριού με το ταξίδι του στο Παρίσι για ακαδημαϊκούς σκοπούς.
Μέρος τρίτο: Φθινόπωρο του '67, σκοπός του Γουόκερ να περάσει ένα έτος και να βρει τον χαμένο εαυτό του, αλλά η ζωή είχε άλλα σχέδια. Έτσι, συναντάει ξανά τον Μπορν και τη Μαργκό, γιατί όπως έχει τονίσει και ο ίδιος, από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου: «οι πιθανότητες, όμως, δεν μετράνε όταν πρόκειται για πραγματικά γεγονότα, κι επειδή κάτι μοιάζει απίθανο να συμβεί, αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρόκειται να συμβεί», αίσθηση αρκετά έντονη καθ΄ όλη τη διάρκεια της ανάγνωσης. Έτσι, οδηγείται σε μια ακόμη, τελευταία περιπέτεια, ερωτική, αλλά κυρίως απονομής δικαιοσύνης. Μοναδικός του στόχος πλέον είναι η απονομή δικαιοσύνης για τα αποτρόπαια γεγονότα στη Νέα Υόρκη και θα κάνει τα αδύνατα δυνατά για να πετύχει τον σκοπό του. Δυστυχώς, το σχέδιό του δεν θα στεφθεί με απόλυτη επιτυχία και θα επιστρέψει σύντομα στην Αμερική.
Τέταρτο μέρος: Μεταφορά της αφήγησης από την Αμερική, στο Παρίσι του 21ου αιώνα και από εκεί σε ένα μικρό νησί της Καραϊβικής, όμως αυτή τη φορά και χωρίς τον Γουόκερ στη συντροφιά μας, για να διαβάσουμε τις τελευταίες γραμμένες σελίδες που έχουν άμεση σχέση με το ζήτημα.
Ο τίτλος του βιβλίου θα μπορούσε να είναι «Η χρονιά που ανακάλυψε ο Άνταμ Γουόκερ τον εαυτό του», καθώς μέσα από την περιπέτεια αυτή αναδεικνύονται και παγιώνονται στοιχεία του χαρακτήρα του για την μετέπειτα ζωή. Πιο συγκεκριμένα, σταθεροποιείται η οπτική του για τη δικαιοσύνη και την θέση σε αυτόν τον γεμάτο αδικίες κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί, πως το στοιχείο αυτό εντοπίζεται στα παιδικά του χρόνια και στον πρόωρο θάνατο του αδερφού του, γεγονός που τον σημάδεψε για την μετέπειτα ζωή του. Κάπως έτσι, μπαίνει στη συζήτηση και ο Σίγκμουντ Φρόιντ επαναλαμβάνοντας με πλατύ χαμόγελο την διάσημη φράση του «Ο άνθρωπος είναι το προϊόν των τραυμάτων της παιδικής του ηλικίας», καθιστώντας την εξαιρετικά επίκαιρη και στον 21ο αιώνα. Τέλος, θεωρώ πως μέσα από το περιπετειώδες 1967 ο πρωταγωνιστής πλησίασε την αυτοπραγμάτωσή του, καθώς το όλον της προσωπικότητας του απέκτησε σημαντικά μέρη μέσα από τις εμπειρίες αυτές. Μια αυτοπραγμάτωση η οποία θα ολοκληρωθεί τα επόμενα χρόνια με την επαγγελματική στροφή και τον γάμο του.
Ένα αρκετά σημαντικό στοιχείο του βιβλίου είναι πως καθ΄ όλη τη διάρκεια της βύθισης στα άδυτα των εμπειριών του Άνταμ Γουόκερ στο βιβλίο, είναι έντονο το στοιχείο της έκπληξης και της ανατροπής καταστάσεων και συναισθημάτων, διαλύοντας την όποια βεβαιότητα είχε χτιστεί προηγουμένως. Με αυτόν τον τρόπο καθιστά τον αναγνώστη να βρίσκεται σε συνεχή εγρήγορση και επιφυλακή. Με μια αριστοτεχνική σταδιακή μετάβαση από το α΄ πρόσωπο αφήγησης στο γ΄ (με μια ενδιάμεση στάση στο β΄), δείχνοντας έτσι την προσπάθεια ενός συγγραφέα να αποστασιοποιηθεί από γεγονότα που τον εμπεριέχουν. Επιπλέον, σε ορισμένες καταστάσεις ο συγγραφέας επιτυγχάνει την αβεβαιότητα ως προς την αληθοφάνεια των καταστάσεων και των γεγονότων, παρουσιάζοντας δύο διαφορετικές οπτικές της πραγματικότητας, αφήνοντας τον αναγνώστη να αποφανθεί τι ισχύει ή τι επιθυμεί να ισχύει και τι όχι.
Το μυθιστόρημα διαβάζεται ευχάριστα, ενώ οι απανωτές εκπλήξεις και ανατροπές κρατούν συνεχώς σε εγρήγορση τον αναγνώστη. Η γλώσσα εύληπτη, κατανοητή και με έναν όμορφο πνευματώδη τόνο. Επιπλέον, η μετάφραση δίνει μια αίσθηση οικειότητας και άνεσης. Τέλος, η ψυχολογική σκιαγράφηση των προσωπικοτήτων καθ΄ όλη τη διάρκεια του μυθιστορήματος αποδεικνύει για άλλη μια φορά την υψηλή ποιότητα της γραφής του συγγραφέα.
Comments