Συναίσθημα και πολιτική, πολλοί θα υποστήριζαν ότι δεν μπορεί να πάνε μαζί. Ειδικά οι υποστηρικτές μακιαβελικών θεωριών περί πολιτικής, θα κατέρριπταν γρήγορα οποιαδήποτε συσχέτιση. Σύγχρονες θεωρίες και πρακτικές πολιτικής επικοινωνίας, ωστόσο, μιλούν για το ρόλο που παίζει το συναίσθημα στην ευαισθητοποίηση, ενημέρωση και κινητοποίηση του κοινού για ένα σκοπό όπως η στήριξη μιας κοινωνικής/πολιτικής πρωτοβουλίας ή η πρόθεση ψήφου. Συχνό φαινόμενο αποτελεί η χρήση συναισθημάτων όπως αυτό της ελπίδας, του θυμού, της χαράς αλλά και του φόβου για πρόκληση άγχους. Έρευνες έχουν μελετήσει τον πολιτικό λόγο με επίκληση στο συναίσθημα προερχόμενος από πολιτικούς όπως ο Μπαράκ Ομπάμα ή ο Αλέξης Τσίπρας κατά τη διάρκεια ομιλιών, συνεντεύξεων ή δηλώσεων στα μέσα επικοινωνίας.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, βλέπουμε την επίκληση στο συναίσθημα να παίρνει ξανά διαστάσεις στο δημόσιο διάλογο. Και πώς δε θα μπορούσε άραγε; Παρά την επίκριση από πολλούς ότι η χρήση συναισθημάτων στην πολιτική έχει τον κίνδυνο να στερήσει τη λογική και ρεαλιστική οπτική στα πράγματα (κινδυνεύει δε, να κατηγορηθεί και ως πρακτική λαϊκισμού και προπαγάνδας), μελέτες δείχνουν ότι τεχνικές που χρησιμοποιούν την επίκληση στο συναίσθημα όπως η χρήση καθημερινών ιστοριών (storytelling), παραδειγμάτων και οπτικοακουστικών εικόνων και βίντεο, έχουν την δυνατότητα να αυξήσουν την κατανόηση για δυσνόητες έννοιες με τεχνικό ή επιστημονικό περιεχόμενο όπως είναι π.χ. η κλιματική αλλαγή ή η νομοθεσία.
Η έρευνα
Παίρνοντας ως αφορμή τα παραπάνω, ερεύνησα τον τρόπο που χρησιμοποιείται το συναίσθημα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ένα ιδιαίτερα τεχνοκρατικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επέλεξα τη θεματική της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας λόγω της μεγάλης σημασίας της που έχει για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και της συσχέτισής της με την κλιματική αλλαγή.
Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι μια δέσμη πρωτοβουλιών πολιτικής, η οποία στόχο έχει να θέσει τις χώρες της ΕΕ σε μια τροχιά πράσινης μετάβασης για την κλιματική ουδετερότητα έως το 2050. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία έχει διασπαστεί σε μικρότερους τομείς νομοθετικών πρωτοβουλιών, οι οποίες, εφόσον, με τις συνήθεις διαδικασίες της ΕΕ, ξεκινούν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και περάσουν το στάδιο της διαβούλευσης, ψηφίζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ολοκληρώνονται και έρχονται προς υλοποίηση στα εθνικά κοινοβούλια. Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία αφορά νομοθετικές πρωτοβουλίες που προωθούν μέτρα για την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και θα εφαρμόζονται σε κάθε πυλώνα της καθημερινής ζωής. Νόμοι και κανόνες που θα ορίζουν, δηλαδή, από την ποιότητα των υλικών που βάφουμε τους τοίχους μας έως τον τρόπο που ανακυκλώνουμε, ταξιδεύουμε ή καταναλώνουμε ενέργεια. Η επιτυχία της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας αποτελεί βασικό στόχο της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλας Φον ντε Λάϊεν, την οποία αποκάλεσε "the man on the moon"-πολιτική στιγμή της Ευρώπης που αφορά το κλίμα.
Ανέλυσα περίπου 300 ομιλίες Επιτρόπων μεταξύ άλλων της Kadri Simson (ενέργεια), του Virginijus Sinkevičius (περιβάλλον και αλιεία) και του Valdis Dombrovkis (οικονομικά και άλλα θέματα) κατά τη διάρκεια επισκέψεων τους σε φορείς, συνδέσμους ή στα μέσα ενημέρωσης. Η μέθοδος ανάλυσης περιεχομένου κειμένων, και ειδικότερα αυτό που θα μεταφράζαμε απευθείας, ως "ανάλυση συναισθήματος" είναι μια ευρέως διαδεδομένη μέθοδος για την εξαγωγή συμπερασμάτων από την ανάλυση κειμένων. Με τη βοήθεια της τεχνητής νοημοσύνης και του ChatGPT, "τάισα" δεδομένα (κείμενα ομιλιών), το ChatGPT, για πολλές μέρες και ώρες, ώστε να "εκπαιδεύσω" το μοντέλο, σε τί είδους δεδομένα θα ήθελα να κάνει ανάλυση συναισθήματος. Στη συνέχεια, του ζήτησα να μου κάνει ανάλυση συναισθήματος στις ομιλίες, ζητώντας να μου πει εάν έχουν θετική, αρνητική ή ουδέτερη χροιά, αλλά και ποιο είναι το βασικό συναίσθημα που ο ομιλητής προσπαθεί να μεταφέρει, όταν αυτό εντοπίζεται. Προφανώς, οι επίτροποι δεν μιλούσαν καθ’ όλη τη διάρκεια της ομιλίας τους κάνοντας επίκληση στο συναίσθημα. Επίσης, το ChatGPT γνώριζε ήδη πως να κάνει την ανάλυση συναισθήματος, εφόσον είναι ένα από τα χαρακτηριστικά που έχει ως εργαλείο, επομένως, ο ρόλος μου περιορίστηκε στο να του δώσω τα δεδομένα πάνω στα οποία θα ήθελα να κάνει την ανάλυση και να του ζητήσω να την κάνει.
Τα ευρήματα
Περισσότερο από όλα, οι Επίτροποι προσπάθησαν να δημιουργήσουν θετικά συναισθήματα, χρησιμοποιώντας λέξεις ή εκφράσεις που έδιναν χαρά ή ελπίδα. Οι ομιλητές προσπαθούσαν να μεταδώσουν αισιοδοξία και ελπίδα στο κοινό που απευθύνονταν. Από την άλλη, δεν έλειπε και η χρήση αρνητικών συναισθημάτων όπως το άγχος, η λύπη, ο φόβος και η ανησυχία. Αρνητικά συναισθήματα που αντίστοιχα προκαλούν αρνητικά συναισθήματα στο κοινό που απευθύνονται. Η δημιουργία συναισθημάτων φόβου και άγχους είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική σε τέτοια πλαίσια, καθώς δημιουργεί με την σειρά της την ανάγκη για αυξημένη επαγρύπνηση και δράση. Η έρευνα ενισχύθηκε και με συνεντεύξεις με ειδικούς του τομέα οι οποίοι έδωσαν τη δική τους γνώμη για τη χρήση των συναισθημάτων στο δημόσιο λόγο. Συμφώνησαν, όλοι, ότι συναισθήματα όπως αυτό της ελπίδας και του φόβου που δημιουργείται μέσω της περιγραφής καταστάσεων άγχους και έκτακτης ανάγκης είναι από τα πιο συχνά σε πολιτικές καμπάνιες.
Η παραπάνω έρευνα, εκτός του ότι δίνει καινούργια στοιχεία όσον αφορά τις πρακτικές πολιτικής επικοινωνίας, και ιδιαίτερα στον τομέα της κλιματικής αλλαγής και δράσεις γύρω από αυτή, μας δίνει και ενδιαφέρονται στοιχεία γύρω από την χρήση της τεχνητής νοημοσύνης και πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια χάραξης στρατηγικών επικοινωνίας, ανάλυσης και βελτίωσης περιεχομένου για ανάλογους σκοπούς.
Comments