Η πανδημική κρίση του SARS-Cov19 σε ολόκληρη την υφήλιο, έφερε στο προσκήνιο μία ποικιλία ζητημάτων που ταλανίζουν τη σημερινή κοινωνία. Ένα απο αυτά τα ζητήματα και μάλιστα φλέγον, αποτελεί η υπευθυνότητα, ατομική και κοινωνική. Η ατομική και κοινωνική ευθύνη θα λέγαμε πως αποτελούν τη "λυδία λίθο" μιας κοινωνίας, καθώς χάρη σε αυτές αλλά και κάποιες άλλες αξίες το κοινωνικό σύνολο μπορεί να λειτουργήσει εύρυθμα χωρίς μεγάλες αναταραχές. Τα ερωτήματα που αναδύονται είναι δύο: γιατί η υπευθυνότητα αποτελεί μια σημαντική αξία, τόσο η ατομική όσο και η συλλογική, και τελικά πώς την αποκτούμε; Εκ φύσεως ή εκ πείρας;
Μια και η κοινωνική ευθύνη αποτελεί κάτι το πιο γενικό και συλλογικό, θα μπορούσαμε να πούμε πως για την ''απόκτηση'' της απαιτείται κατι πιο ειδικό. Η δημοσιογράφος Ελένη Δούκα, στο άρθρο της "Ευθύνη ως αξία και στάση ζωής", θεωρεί πως το άτομο που έχει αναπτύξει την αξία της υπευθυνότητας σε ατομικό επίπεδο, βρίσκει ουσιαστικό περιεχόμενο και νόημα ζωής και στην κοινωνική της διάσταση. Πράγματι, η έννοια της ευθύνης δομείται και καλλιεργείται αρχικά απο τον ίδιο τον άνθρωπο και στη συνέχεια εξελίσσεται σε μια κοινωνική αρχή, η οποία και επιτρέπει στο άτομο να ενταχθεί στο κοινωνικό σύνολο και να νοηματοδοτήσει την εν γένει παρουσία του σε αυτό. Η έννοια της υπευθυνότητας χρειάζεται αναμφισβήτητα να χαρακτηρίζει τον κάθε άνθρωπο, το κάθε "κύτταρο" αυτού του οργανισμού, αφού θα επιτρέψει στην αναδόμηση τόσο του ίδιου όσο και της κοινωνίας.
Η διαδικασία όμως κατάκτησης και καλλιέργειας της ατομικής και κοινωνικής υπευθυνότητας αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία και δεν επιτελείται μόνο από το άτομο. Σίγουρα δεν αποτελεί ένα εκ γενετής χαρακτηριστικό που βρίσκεται μέσα στους ανθρώπους από τη στιγμή της γέννησής τους. Η καλλιέργεια και απόκτησή της επιτυγχάνεται μέσα απο τη συμμετοχή σε διάφορους κοινωνικούς φορείς όπως το οικογενειακό περιβάλλον και ο εκπαιδευτικός φορέας.
Η οικογένεια κάλλιστα αποτελεί έναν φορέα που μπορεί να μεταλαμπαδεύσει την υπευθυνότητα, καθώς είναι ένας πυλώνας μάθησης, κοινωνικοποίησης και διαμόρφωσης του χαρακτήρα του παιδιού. Η οικογένεια, με την αλληλεπίδραση μεταξύ γονέων και παιδιών που τη χαρακτηρίζει και την προβολή προτύπων, συμβάλλει στην καλλιέργεια της ατομικής, κυρίως, ευθύνης. Η συμπεριφορά των γονέων (ορθή απέναντι στα μέλη της οικογένειας και της κοινωνίας γενικότερα) και τα πρότυπα που προβάλλουν (υγιή πρότυπα με προσανατολισμό σε αξίες και έννοιες, είτε ατομικές, όπως ο αυτοέλεγχος και η αυτοκριτική, είτε συλλογικές, όπως ο σεβασμός και η αλληλεγγύη) προωθούν την καλλιέργεια της εν λόγω αξίας, καθώς ο νέος θα "μάθει" πρώτα τον ίδιο του τον εαυτό, αφού η διαδικασία αυτή ξεκινά αρχικά απο το ίδιο το άτομο.
Ο θεσμός που συμβάλλει στην ανάπτυξη και κατάκτηση της ευθύνης, κυρίως της συλλογικής, είναι ο εκπαιδευτικός μηχανισμός (σχολείο, πανεπιστήμιο). Μέσω της διαρκούς, καθημερινής και χρόνιας αλληλεπίδρασης, όπως και με τη συμμετοχή στα μαθητικά συμβούλια και στις φοιτητικές εκλογές, στο σχολείο και πανεπιστήμιο αντίστοιχα, εγκολπώνεται από τον νέο η θεμελιώδης αυτή αξία. Ο νέος αντιλαμβάνεται την ιδιαίτερη σημασία της κατάστασης, αφού συνυπάρχει με εκατοντάδες άλλους ανθρώπους, και έτσι ρυθμίζει τη συμπεριφορά του ανάλογα με τα διδάγματα και τις εμπειρίες του τόσο για το ατομικό όσο και για το συλλογικό καλό.
Θεμελιώδης και σημαντική «αρετή» η ευθύνη λοιπόν. Αποτελεί θεμέλιο των κοινωνιών από αρχαιοτάτων χρόνων, όπως στην Αθηναϊκή Δημοκρατία με τον θεσμό των "Ευθυνών" (Αι Ευθήναι), και χρειάζεται κόπος και προσπάθεια, ώστε να κατακτηθεί απο τον άνθρωπο, ενώ επαινείται και από έναν εκ των σπουδαιότερων λογοτεχνών του 20ου αιώνα, τον Νίκο Καζαντζάκη («Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες εγώ μοναχός μου έχω χρέος να σώσω τη γη. Αν δεν σωθεί, εγώ φταίω.») Η ατομική και κοινωνική παρακμή ίσως να εξαλειφθεί, εάν η έννοια αυτή εγκαθιδρυθεί στη συνείδηση πολλών μελών της κοινωνίας αυτής.
ความคิดเห็น